Ouderdom: zinvol of zinloos?

14 november 2025

Heeft het leven nog zin als je op een leeftijd komt waarop je lijden toeneemt? Jazeker, maar daarvoor moet je wel op een andere manier naar zingeving leren kijken. 

Door ds. G.J. Noordermeer, geestelijk verzorger bij Lelie zorggroep

„Wat betekent dit nu voor u ...?”

„Wat heeft dit leven nog voor zin?”, verzuchtte een zus die zojuist haar broer in het verpleeghuis had bezocht. Broerlief vertoonde steeds duidelijkere gevolgen van dementie: hij was angstig en liep onrustig rond. Pogingen van zijn zus om verandering in deze onrust te brengen, waren tevergeefs. Ontredderd en gedesillusioneerd liep ze richting de uitgang van het verpleeghuis. Daar liep ze de geestelijk verzorger tegen het lijf en liet ze zich haar verzuchting ontvallen.

Zingeving gezocht

Zingeving is een heel belangrijk aspect van ons leven. Het geeft immers doel en betekenis aan de activiteiten die we doen of juist laten. Ervaren we doel en betekenis in ons leven, dan draagt dat bij aan onze eigenwaarde en aan ons welzijn. 
We ervaren zingeving in relaties, in het stellen van persoonlijke doelen, in het leveren van een bijdrage aan de maatschappij en in het bewust genieten van kleine en grote dingen in ons leven. Het is voor een mens goed om regelmatig stil te staan bij onze persoonlijke zingeving. Om na te denken over vragen zoals ‘Waarom ben ik vanmorgen uit mijn bed gekomen?’ en ‘Wat is het doel van deze dag?’.
Maar hoe meer onze vitaliteit en gezondheid afnemen, hoe sterker de vraag naar de zin van ons leven zich opdringt. De manier waarop onze maatschappij over ‘zin’ denkt, speelt daarbij een rol. Immers, vrijwel alles wat we doen moet toegevoegde (economische) waarde hebben. Zolang iedereen daar zijn bijdrage aan levert, is er niets aan de hand. Maar dat wordt anders als er geen bijdrage meer wordt geleverd en er ondersteuning nodig is. Als we steeds minder zelfstandig en steeds meer afhankelijk worden, kan zich zomaar de vraag opdringen hoe zinvol we nog zijn.

Zingeving gevonden?

Onze maatschappij vindt het steeds moeilijker om met lijden om te gaan. Lijden laat zien dat niet alles in het leven maakbaar is. De mensheid waant zich machtig, maar blijkt niet almachtig. Onmacht bedreigt daarmee het recht op zelfbeschikking dat we onszelf hebben toebedeeld. Het vooruitzicht dat het lijden de overhand neemt, boezemt angst in. Daardoor roepen mensen nogal eens dat de laatste levensfase geen zin heeft. In het ideale geval beëindigen ze dan zelf hun leven, zodat ze tot het laatste moment autonoom blijven.

Die weg is vanuit Bijbels oogpunt onbegaanbaar. God schiep de mens naar Zijn beeld en gelijkenis. Ieder mens moet daarom zorgvuldig handelen. Het leven is een geschenk van God en daarmee van grote waarde. Actieve levensbeëindiging staat haaks op het verbod om te doden. Maar, eerlijk is eerlijk, we kunnen wel ‘nee’ zeggen tegen euthanasie, maar daarmee geven we geen antwoord op de vraag wat de zin is van zo'n leven dat gebukt gaat onder lijden.

Zingeving geboden!

Willen we zin ontdekken in de gebrokenheid van het leven, dan moeten we allereerst anders leren denken. Want als we de zin van het leven alleen kunnen vinden in een ‘nuttig’ bestaan, dan komt er een moment waarop ons bestaan zinloos wordt. 
De waarheid dat ieder mens een schepsel van God is, ongeacht zijn of haar lichamelijke en/of mentale toestand, biedt tegenwicht. Een mens met bijvoorbeeld dementie is niet zozeer waardevol vanwege datgene wat hij doet, maar allereerst en allermeest om wie hij is.
Een oudere die zichzelf als last is gaan beschouwen omdat hij of zij zichzelf onnuttig vindt of omdat hij of zij afhankelijk van anderen is geworden, moet van deze negatieve zelfwaardering worden bevrijd. De omgeving heeft daarin een belangrijke taak: die zou het leven van een oudere als een lust moeten zien. Ouderen zijn immers in een levensfase gekomen waarin ze niet langer hoeven te geven, maar juist mogen ontvangen. Dat levert een heel andere zingevingsvraag op: ‘Wat voor zin heeft het leven van die ander voor mij?’ Dat vraagt keuzes en omdenken bij de omgeving: ik ga naar moeilijke omstandigheden toe om liefde te geven, om nabijheid te bieden.

De Heere Jezus gaf hiervan een duidelijk voorbeeld. Hij zocht juist mensen met een ‘zinloos’ bestaan op. Hij schonk hen aandacht en toonde hen Zijn liefde. De maatschappij zag deze mensen als waardeloos, maar de Heiland zag waarde in hen. Zijn juist christenen niet geroepen om ook hierin Zijn voorbeeld na te volgen? Aan hen de taak om de onvoorwaardelijke liefde van God te laten zien.

We weten dat het lijden niet voorkomen kan worden. We moeten het ogenschijnlijk zinloze lijden van de ander daarom actief tegemoet treden en zoeken naar zinvolheid in dat lijden. Lijden kan betekenisvol worden als het onlosmakelijk wordt verbonden met liefde. Hoe meer iets of iemand mij dierbaar was, hoe meer het gemis van die persoon me ook persoonlijk doet lijden. Zo leer je door lijden beseffen wat in het leven nu echt van waarde is.

Terug naar de zus met haar vraag. Haar tranen weerspiegelden de mooie herinneringen die ze met haar broer deelde en haar confrontatie met zijn huidige levensfase.  En haar broer? Een tijdje later hoorde ik op dezelfde afdeling een mannenstem zingen: „God heb ik lief, want die getrouwe Heer’ ...” Over zingeving gesproken!

Dit artikel verscheen in 'Zicht op de kerk' van 20 november 2025. Foto: Anukrati Omar via Unsplash