‘Diaconaat is de beste vorm van crowdfunding’

24 juli 2025

Donatieacties hoeven het werk van diakenen niet te bijten. Maar van alle vormen van crowdfunding biedt het diaconaat wel het beste perspectief.

Door Pieter Beens en ds. J. Joppe

Een lid van een kerkelijke gemeente moet vanwege een handicap een andere auto aanschaffen. Die is duur, en het gemeentelid kan ondanks steun van de burgerlijke gemeente de hoge aanschafprijs niet zelf ophoesten. Daarom komt de diaconie in beeld. Die stelt voor om een deel van de aanschafprijs aan het gemeentelid te schenken; voor het resterende deel kan het gemeentelid een renteloze lening afsluiten bij de diaconie. De betrokkene aarzelt: hij kan immers ook een crowdfundingsactie opzetten. Daarmee komt het streefbedrag vermoedelijk snel binnen, en hoeft er niets te worden terugbetaald.

Bovenstaande –waargebeurde– situatie schetst het spanningsveld tussen diaconaat en crowdfunding. Dankzij de laagdrempeligheid van donatieplatformen en het grote bereik van sociale media kan iedereen die wil snel een (financiële) hulpactie op touw zetten. Dat kan uitkomst bieden in moeilijke situaties, maar brengt ook risico’s met zich mee, stelt de heer Steenbergen terecht in zijn opinieartikel ”Crowdfunding mag diaconie niet verdringen” (RD 27-06). Laten gemeenteleden diaconieën daarom de tijd en middelen geven om in stilte en wijsheid hun werk te doen.

Voor de voeten

Crowdfunding nam in de afgelopen jaren een hoge vlucht. Er zijn tal van websites, binnen en buiten de gereformeerde gezindte, waar betrokken burgers in een handomdraai een donatieactie kunnen starten en donateurs kunnen mobiliseren. Een grote emotionele betrokkenheid, gulle gevers en een vliegwieleffect via sociale media leveren daarbij al snel veel geld op. In de achterliggende jaren hengelden organisatoren op deze manier meermaals meer dan 100.000 euro binnen. In het artikel ”Crowdfunding: als het sociale vangnet wegvalt” (RD 1-10-2022) worden er een aantal genoemd.

Hoe goed bedoeld zo’n donatieactie ook is, initiatiefnemers lopen het gevaar om in hun organisatiewoede diakenen voor de voeten te lopen. Meer dan eens ontbreekt inzicht in de financiële situatie van gedupeerden, waardoor er geld wordt ingezameld zonder dat er sprake is van een financiële noodzaak. Donatieacties kunnen daarnaast onbedoeld onderscheid in de hand werken tussen personen die bekendheid genieten of een groot sociaal netwerk hebben en mensen die evenveel (of meer) hulp nodig hebben, maar van wie het leed minder zichtbaar is. Dat kan niet alleen de onderlinge verbondenheid in een kerkelijke gemeente schaden, maar is ook in strijd met de Bijbelse notie dat we mensen niet mogen voortrekken op grond van hun positie en voorkomen (Jakobus 2:1-4).

Vertrouwelijkheid

Bij het beoordelen van moeilijke situaties en het ondersteunen van noodlijdende personen zijn dan ook wijsheid en voorzichtigheid geboden. Diakenen hebben daar zeker niet het alleenrecht op, maar zij kregen wel de bijzondere taak om met onderscheid en in eenvoudigheid om te zien naar medemensen in nood. In de praktijk doen ze dat op de achtergrond. Dat maakt hun werk voor de buitenwacht vrijwel onzichtbaar, en kan de gedachte oproepen dat diaconieën lijdzaam zijn – en minder effectief zijn dan een goede donatiecampagne.

Maar juist door die onzichtbaarheid en vertrouwelijkheid kunnen diakenen meer maatwerk bieden. Daarbij richten ze zich op een structurele oplossing. Ze lenigen, waar mogelijk, dus niet alleen de nood, maar helpen gedupeerden ook een uitweg uit hun situatie te vinden. Crowdfundings- en donatieacties missen dat: ze voorzien in een snelle oplossing, maar bieden geen duurzame uitkomst.

Belangrijker nog is dat diaconieën niet alleen de weg naar tijdelijke voorzieningen wijzen, maar door middel van „troostelijke woorden” (om de woorden van het bevestigingsformulier voor diakenen aan te halen) de weg wijzen naar de Heere Jezus Christus. Die weg biedt het echte langetermijnperspectief.

Ultieme crowdfunding

Diaconaat is zo bezien de ultieme manier van crowdfunding: gemeenteleden leggen, in de geest van Paulus’ oproep aan de Korinthiërs, wekelijks iets van de middelen die ze van God hebben gekregen opzij om noodlijdende personen te ondersteunen. Gemeenteleden met de bijzondere roeping van diaken mogen ze met „voorzichtigheid”, „milddadigheid” en „troostelijke woorden” uitdelen.

Laten gemeenteleden en diakenen zich er daarbij bewust van zijn dat diaconieën geen doorgeefluik zijn voor noodlijdende personen vanwege de belastingvoordelen die een ANBI-status oplevert. En laten we er ook voor waken om veroordelend te zijn over de motieven van organisatoren en ontvangers van donatieacties, zoals valt op te maken uit andere reacties op het artikel van de heer Steenbergen. Eenieder zij in zijn eigen gemoed ten volle verzekerd.

Diaconaat en donatieacties hoeven elkaar, ten slotte, niet te bijten: wie op de eerste dag van de week milddadig geeft, mag ook op de andere dagen van de week vrijmoedig doneren. Maar al blijft crowdfunding een krachtig middel, het diaconaat is een Goddelijke opdracht en een van de beste middelen om goed te doen aan allen, maar meest aan de huisgenoten des geloofs (Galaten 6:10).

De auteurs zijn respectievelijk beleidsmedewerker en voorzitter van de generale diaconale commissie van de Hersteld Hervormde Kerk.
Deze opiniebijdrage verscheen in het Reformatorisch Dagblad van 23 juli 2025.